نقش سرسختی در موفقیت بازیکنان بدمینتون
نقش سرسختی در موفقیت بازیکنان بدمینتون: امـروزه در جهـان ورزش برنـده هـا و بازنـده هـا اغلـب بـا دهـم هایـی از ثانیـه یـا فقـط یـک شـوت و یـا یـک خطـای بحرانـی از یکدیگـر جـدا مـی شـوند و در ســطوح بــالای رقابتــی ســطح مهــارت اغلــب برابــر و یکســان اســت. پــس ورزشــکاران بــه چیــزی فراتــر از تمرینــات فشــرده و تــلاش هــای مســتمر نیــاز دارنــد کــه در علــم روانشناســی ورزش مــورد بحــث قــرار مـی گیـرد. از ایـن رو آگاهـی از کلیـه ی عواملـی کـه مـی تواننـد فراهم سـاز نیرویـی جهـت مقابلـه بـا چالـش هـای رقابـت شـوند، از جانـب متخصصــان، مربیــان و ورزشــکاران ضــروری بــوده زیــرا آنــان را در برابـر ایـن نـوع چالـش هـا آمـاده مـی سـازد. مينــگ چيــن )1995 )بــر ايــن بــاور اســت کــه اگــر يــک بازيکــن بدمينتــون بخواهــد بــه موفقيتهــاي قابــل توجهــي در مسـابقات بيـن المللـي دسـت يابـد، بايـد عـلاوه بـر مهارتهـاي تکنيکــي و تاکتيکــي، بــه توســعه قابليتهــاي جســماني و مهارتهــاي ذهنــی مرتبــط بــا نيازمنديهــاي بدمينتــون، اهتمــام ورزد. نکتــه کلیــدی در بهتــر کــردن عملکــرد ورزشـی ایـن اسـت کـه ذهـن بـر بـدن اثـر مـی گـذارد و دراکثـر ورزش هـای رقابتـی از جملـه بدمینتـون کـه اغلــب ســطح مهــارت رقیبــان مشــابه اســت، اختلاف در میــزان آمادگــی و مهــارت هــای ذهنــی اســت کــه موفقیــت ورزشــکار را ممکــن یــا محتمــل مــی سازد)متشــرعی،1388.) لیــز )2003 )در مقالــه مــروری خــود کــه بــه بررســی نقــش حیطـه هـای مختلـف علـم در ورزشـهای راکتـی پرداختـه بـود، چنیــن عنــوان کــرد کــه از بیــن مهارتهــای ذهنــی و ویژگــی هــای روان شــناختی کــه در ورزش هــای راکتــی و بدمینتــون نقـش دارنـد، بـدون شـک عامـل سرسـختی ذهنـي به دلیل ماهيـت انفـرادي و رقابتـي و همچنيـن طبيعت سـرعت، شـدت و فعاليـت متنـاوب ايـن ورزشـها، مهمتريـن آنهـا مـي باشـد. حفظ تمرکـز در شـرایط پرفشـار، اعتمـاد بـه نفـش بویـژه در شـرایطی کــه فاصلــه امتیــازی زیــادی بــا حریــف در یــک ســت بوجــود آمــده و توانایــی کنتــرل اســترس حاصــل از ایــن شــرایط کــه همگـی از خصوصیـات اصلـی ورزشـکاران بـا سرسـختی ذهنـی باالســت، نقــش اساســی را در موفقیــت ورزشــکاران از جملــه بازیکنـان بدمینتـون ایفـا میکنـد )کراسـت،2007 و 2008 .)در تاییـد ایـن مـوارد، نتایـج مطالعـه متشـرعی و الهاکـی )1392 ) کــه بــه بررســی قابلیــت پیــش بینــی موفقیــت )عملکــرد( ورزشــی بــر اسـاس سرسـختی ذهنـی در بیـن 80 نفـر از بازیکنـان مـرد نخبـه، زبـده و ماهـر بدمینتـون پرداختـه بودنـد، نشـان داد کـه در حـدود یـک سـوم از موفقیـت ورزشـی )3/38 درصـد( بازیکنـان نخبـه و زبـده بدمینتـون در میادیـن رقابتـی بـه شـکل معنـی داری توسـط سرسـختی ذهنـی تبییـن و پیــش بینــی مــی شــود. بــه عبــارت دیگــر، بازیکنــان نخبــه و زبــده مــرد بدمینتــون تحقیــق مذکــور بــا بهــره گیــری و برخــورداری از ایــن خصوصیـات و مهارتهـای ذهنـی و روانشـناختی، توانسـته انـد در حـدود یـک سـوم موفقیـت ورزشـی خـود )3/38 درصـد( را در میادیـن رقابتـی، تبییـن کننـد کـه بیانگـر نقـش تاثیرگـذار ایـن عامـل روان شـناختی در عملکـرد و موفقیـت بازیکنـان بدمینتـون بـود. گولــد و همــکاران )2002 )در مطالعــه بــر روي ويژگيهــاي روانشــناختی قهرمانـان المپيـک، سرسـختی ذهنـي را بـه عنـوان يـک عامـل شـرکت کننـده و سـهيم معنـي دار در بهبـود عملکـرد ورزشـي، تشـيخص دادنـد. همچنیـن نتایـج مطالعـات نشـان داده اسـت کـه بسـیاری از ورزشـکاران نخبـه بـر ایـن باورنـد کـه 50 % عملکـرد برجسـته و موفقیـت آمیـز ورزشـی در نتیجـه عوامـل روان شـناختی یـا ذهنـی اسـت کـه از اسـتحکام ذهنـی منتـج مـی شـوند امـا کمتـر از %10 از زمـان جلسـات تمریـن را بـه تمرینـات ایـن مهارتهـا اختصـاص مـی دهنـد و بـا نحـوه و چگونگـی تمرینـات توسـعه دهنـده اسـتحکام ذهنـی هـم بـه درسـتی آشـنا نیسـتند )لوهـر،1995 .)از طرف دیگـر، 83 % مربیان، اسـتحکام ذهنـی را بـه عنـوان مهمتریـن خصوصیـت تعییـن کننـده موفقیـت ورزشـی قلمـداد مـی کننـد )گوکیـاردی و گـوردون و دیمـوک،2008 و 2009.) بـر اسـاس تعریـف جونـز و همـکاران ) 2002« ،)سرسـختي ذهنـي داشـتن برتـري و مزايـاي روانـي ارثـي و يـا توسـعه داده شـده اي اسـت کـه در نتیجـه آن ورزشـکار : 1 )بـه صـورت عمومـي، مقابلـه و مواجـه بهتـر نسـبت بـه حريـف خـود، بــا بســياري از نيازمنديهايــي کــه ورزش بــر عملکــرد اعمــال مــي کنــد )مسـابقه، تمريـن، شـيوه زندگـي( دارد 2 بهتـري نسـبت بـه حريـف 2 )بـه صـورت اختصاصـي از ثبـات و پايـداري خـود در مصمـم بـودن، تمرکـز و بـا اعتمـاد بـه نفـس بـودن و همچنيـن کنتـرل شـرايط پـر فشـار، برخـوردار میگـردد. در تعريـف ديگـري میدلتونـو همـکاران )2004 ) سرسـختی ذهنـی را ” پشـتکار مـداوم و اعتقـاد راسـخ بـه سـوی برخـی اهـداف علیرغـم شـدت یــا فشــار” تعریــف کردنــد. واينبــرگ و گولــد )2011 )هــم در کتــاب مبانــي روان شناســي ورزشــي و تمريــن، سرســختی ذهنــی را توانايــي ،مواجهـه بـا يـک ورزشـکار بـراي تمرکـز کـردن، بازگشـت از شکسـت فشــار و ايســتادگي علــي رغــم ســختي و مشــکل، تعريــف کــرده انــد. همچنيــن سرســختی ذهنــی را يــک شــکل تــاب آوری یــا جهندگــي ذهنی یـا بـه عبـارت ديگـر بازگشـت بـه حالـت اوليـه در برابـر سـختي ذهنـي و مشــکالت، قلمــداد مـي کننــد.
تاثیرگذاری سرسختي ذهني در مسابقات بدمينتون
يــک بازيکــن بدمينتــون مــي توانــد در تمامــي جنبــه هــاي آمادگــي جســماني از جملــه تــوان، چابکــي و مهارتهــا در شــرايط مناســبي بــه سـر ببـرد امـا بـدون سرسـختي ذهنـي در هـر زمـان و مکانـي مـي توانـد تأثيـر پذيـر باشـد. دونـدگان ماراتـن مثالـي هـاي خوبـي در ايـن مـورد هســتند. بــه طــور طبيعــي، خيلــي از دونــدگان ماراتــن بــه محدوديــت تـوان و قـواي جسـماني خـود در 12 کيلومتـر پايانـي يـک مسـابقه 42 کيلومتــري مــي رســند. امــا توانايــي ذهنــي قــوي بــه آنهــا اجــازه مــي دهــد، دويــدن را بــا همــان ســرعت تــا پايــان مســابقه ادامــه دهنــد. حتـي برخـي از دونـدگان سـرعت خـود را بـراي پايـان دادن بـه مسـابقه افزايـش مـي دهنـد اگرچـه از لحـاظ جسـماني بسـيار خسـته شـده انـد )متشــرعی،1388) مي دونـدگان ماراتـن ايـن شـيوه را برخـورد بـه ديـوار نامنـد کـه بـه معنـي فشـار آوردن بـه محدوديـت هاي فـردي مـي باشـد. ايـن شـيوه بايـد بوسـيله بازيکنـان بدمينتـون کـه مـي خواهنـد يـک قـدم در بـازي خـود فراتـر رونـد، مـورد اسـتفاده قـرار گيـرد. در نتيجـه در طـول يـک مسـابقه و يـا تمريـن، تمرکـز خـود را حفظ کـرده و بـه محدوديـت هـاي خـود، فشـار اعمـال کنند 6 ،2008 .) )چائوياپ يـک رالـي و يـا تمـام مسـابقه بدمينتـون، ممکـن زيــادي طــول بکشــد اســت مــدت زمــان نســبتا )يــک رالــي تــا 40 ثانيــه و يــک مســابقه تــا 80 دقيقــه( امــا يــک بازيکــن بدمينتــون برجســته بــا 7 خـود بايـد سـرعت حفـظ روحيـه مبـارزه جويانـه و دقـت ضربـات خـود را تـا آخريـن امتيـاز مسـابقه حفـظ کنـد. 8 يــک مثــال جالــب و واقعــی از نقــش سرســختی ذهنــی در بدمنیتــون، بــازي بيــن هافزهاشــم 9 در يــک چهــارم نهايــي و لــي هيــون ايــل بازيهـاي آسـيايي دوحـه قطـر )2006 )مـي باشـد. هافزهاشــم، بــا امتيــاز 19 بــر10 در گيــم اول پيــش افتــاده بــود امــا نتوانســت تمرکــز خــود را حفــظ کنــد و در پايــان بــازی را بــا حســاب 22 بـر20 واگـذار کـرد. لـي، سرسـختي عالـي ذهنـي و روحيــه مبــارزه جويانــه خــود را بــه خوبــي بــه نمايــش گذاشــت. نمونــه ديگــر ايــن حالــت، در فينــال بازيهــاي آزاد مالــزي )2006 )بيــن لــي چونــگ وي10 نفــردوم المپيــک 2008 چيــن و ليــن دان11 قهرمــان المپيــک 2008 چيــن، مشــاهده شــد. ليــن دان بــا امتيــاز 20 بــه 13 از لــي چونــگ پيــش افتــاده بــود و شــرايط بســيار پرفشــار و اســترس زايــي بــراي چونــگ وجــود داشــت چــون بــا يــک اشــتباه نتيجــه را واگــذار مـي کـرد. امـا او بـه خوبـي بـه مواجهـه و مقابلـه بـا شـرايط پـر فشـار پرداخـت و بـا حفـظ تمرکـز و انــرژي مثبــت ، در نهايــت گيــم را بــا نتيجــه 22 بـر20 بـه سـود خـود خاتمـه داد. سـر سـختي ذهنــي بــاالي چونــگ بــه او برتــري بخشــيد و بــا بازيابــي تمرکــز12 و حفــظ آرامــش و خونســردي، کــه بــر طبــق نظریــه لــوور )1986 )از عوامــل کليـدي سرسـختي ذهنـي بـه حسـاب مـي آينـد، شــرايط بــازي را بــه نفــع خــود خاتمــه داد. در یــک موقعیــت دیگــر، موســگارد )2005 ) در ســخنراني کــه در انجمــن بدمينتــون ژاپــن ارائــه کــرد در مــورد الرســن قهرمــان دانمارکــي مســابقات بدمينتــون المپيــک 1996 ،چنيــن عنــوان مــي کنــد: در بازيهــاي المپيــک 1992 و در مرحلــه يــک چهــارم نهايــي، الرســن بــازي را بـه بازيکـن اندونزيايـي واگـذار کـرد و از دسـتيابي بـه مـدال، محـروم مانـد. ايـن در شـرايطي بـود کـه از ســال 1988 تــا 1992 ،برنامــه هــاي جســماني بســيار منظمــي کــه همــراه بــا ارزيابــي هــاي زمانبنـدي شـده بـود، بـر روي او اجـرا شـده بـود و از لحـاظ آمادگـي جسـماني و تکنيکـي در باالتريـن حــد مــورد نيــاز بــه ســر مــي بــرد بــه طوريکــه تـوان هـوازي او معـادل 62( ميلـي ليتـر در دقيقـه بــر کيلوگــرم وزن دارد( و ســرعت اســمش او 365 کيلومتـر در سـاعت بـود. بنابرايـن پـس از ارزيابـي هـاي مجـدد بـه ايـن نتيجـه رسـيديم کـه توانايـي جسـماني او براي کسـب مدال در شـرايط مناسـبي اسـت امـا نيازمنـد توسـعه و بهبـود مهـارت هـاي ذهنــي خــود از جملــه سرســختی ذهنــی بــود. در نتيجــه بــا اســتفاده از يــک روانشناســي ورزشــي بــه مــدت 3 ســال )1993 تــا 1996 )بــه تمريــن مهارتهــاي ذهنــي و توســعه سرســختی ذهنــی در کنــار مهارتهــاي جســماني و تکنيکــي پرداخــت. نتيجــه کار چنيــن شــد کــه او در مســابقات آزاد انگليســي در ســال 1996 و چنــد مــاه بعــد در مســابقات المپيــک آتالنتــا بــه قهرمانــي دســت يافـت کـه بـدون شـک در نتيجـه آمادگـي خيـره کننـده او در مهـارت هـاي ذهنـي و روانـي از جمله سرســختی ذهنــی بــود. عاملــي کــه در مســابقات المپيــک بارســلون )1992 ،)فاقــد آن بــود. جمع بندی در یـک جمـع بنـدی میتـوان چنیـن اظهـار کـرد کــه بازیکنــان نخبــه و زبــده مــرد بدمینتــون بــا اعتمـاد بـه نفـس و خودبـاوری نسـبت بـه قابلیـت هــای خــود در هنــگام مســابقه، مصصــم بــودن در راه پیگیــری اهــداف و رویایــی بــا نیازهــای پرچالـش تمریـن و مسـابقه، توانایـی حفـظ تمرکـز و بازیافـت تمرکـز در شـرایط پرفشـار و غیـر قابـل پیـش بینـی و کنتـرل اسـترس و هیجانـات منفـی ناشـی از ایـن شـرایط، کـه همگـی از خصوصیـات اصلـی ورزشـکاران بـا سرسـختی ذهنـی باالسـت، احتمـال موفقیـت ورزشـی و عملکـرد رقابتـی خـود را افزایــش مــی دهنــد. مجمــوع ایــن مهارتهــا و تواناییهــای ذهنــی موجــب مــی شــود کــه بازیکنـان بدمینتـون سرسـخت نسـبت بـه حریفـان خــود تســلط بیشــتری در برابــر شــرایط چالشــی و پرتنــش مســابقه داشــته و بــا حفــظ تمرکــز و بــاور بــه قابلیــت هــای خــود بــرای تبدیــل ایــن چالـش هـا بـه فرصـت، ثبـات و پایـداری بهتـری در عملکــرد ورزشــی خــود داشــته باشــند. در پایــان بــه مربیــان و بازیکنــان حرفــه ای بدمینتــون قویــا توصیــه مــی شــود بــا بهــره گیــری از یــک روان شــناس ورزشــی مجــرب، در کنــار تمرینــات تکنیکی-تاکتیکــی و جســمانی خـود، بـا طراحـی تمرینـات مهـارت هـای ذهنـی/ روان شــناختی بــر اســاس نیازمنــدی هــا و نقــاط ضعــف و قــوت خــود در عوامــل تشــکیل دهنــده سرســختی ذهنــی )ازجملــه اعتمــاد بــه نفــس، کنتــرل هیجانــات، حفــظ ثبــات و پایــداری در تمرکــز و بازیافــت تمرکــز(، بــه توســعه و رشــد سرسـختی ذهنـی خـود بویـژه در شـرایط پرفشـار مســابقه، اقــدام ورزنــد.
گردآوری و تنظیم: ابراهیم متشرعی دانشجوی دکتری روان شناسی ورزشی دانشگاه شهید بهشتی
